روغن ترمز یکی از لوازم مصرفی خودرو است که رانندگان معمولا کمتر به جزییات آن توجه می‌کنند. اما این کم‌توجهی چیزی از اهمیت روغن ترمز در عملکرد و ایمنی خودرو کم نمیکند. در بیشتر مواقع، تا زمانی که افراد در شرایط بحرانی گیر نیفتاده باشند، به فکر تعویض روغن ترمز یا پر کردن مخزن آن نمی‌افتند. بعد هم زمانی که می‌خواهند به سراغ این کار بروند، با چالش‌هایی مثل مخلوط شدن روغن ترمز آبی و زرد مواجه می‌شوند و دقیق نمی‌دانند که چه کاری باید انجام بدهند. در این مقاله می‌خواهیم به تفاوت روغن ترمز آبی و زرد بپردازیم و ببینیم آیا ترکیب کردن آن‌ها کار درستی است یا نه.
روغن ترمز چگونه کار می‌کند؟
نقش اساسی روغن ترمز در عملکرد درست سیستم ترمز خودرو انکار نشدنی است و همه این را می‌دانند. اما اینکه این سیال دقیقا چگونه این کار را انجام می‌دهد شاید برای همه واضح و روشن نباشد. ترمز خودرو از یک سامانه هیدرولیکی کمک می‌گیرد که اساسی‌ترین بخش آن روغن ترمز است. با فشردن پدال ترمز، یک پیستون فشار پدال را به روغن ترمز منتقل می‌کند. روغن ترمز که مسیر مشخصی دارد و به سمت چرخ‌ها می‌رود، این نیرو را دریافت کرده و به سوی سیستم ترمز هر چرخ روانه می‌کند. این فشار هیدرولیکی به کالیپر ترمز وارد می‌شود تا این قطعه در نهایت با درگیر کردن لنت ترمز و دیسک چرخ، از سرعت گردش چرخ‌ها بکاهد و در نتیجه حرکت خودرو آهسته شود.
ویژگی‌های روغن ترمز
برای اینکه روغن ترمز بتواند در انتقال نیرو از پدال ترمز تا چرخ‌ها به خوبی از پس وظیفه خود بربیاید، باید ویژگی‌های خاصی داشته باشد که عبارت‌اند از:
- حداقل تراکم‌پذیری ممکن را داشته باشد و تقریبا تراکم‌ناپذیر باشد.
- نقطه انجماد بسیار پایین و نقطه جوش بسیار بالایی داشته باشد.
- با تغییرات دمایی، میزان گرانروی (ویسکوزیته) آن تغییر زیادی نکند.
شرکت‌های تولیدکننده روغن ترمز در راستای حفظ ویژگی‌های این سیال، دست به دامن ترکیبات مختلف شیمیایی می‌شوند. این ترکیبات نیز خواص جانبی دیگری مثل آسیب‌پذیری در برابر جذب رطوبت، سمی بودن، خورندگی و از بین بردن زنگ آهن و… به روغن ترمز می‌دهند. به همین خاطر لازم است تا پیش از ترکیب کردن انواع مختلف روغن ترمز، از ترکیبات سازنده هر کدام و ویژگی‌هایی که دارند اطلاعاتی داشته باشید.
برای آشنایی با کاربردهای جانبی روغن ترمز می‌توانید مقاله از بین بردن زنگ زدگی با روغن ترمز را بخوانید.
انواع روغن ترمز
روغن ترمز خودرو در بازار انواع مختلفی دارد، اما خوشبختانه این محصولات با یک دسته‌بندی کاملا استاندارد تقسیم‌بندی می‌شوند و به هیچ عنوان شما را سردرگم نمی‌کنند. مهم‌ترین استاندارد جهانی که سال‌هاست برای مشخص کردن نوع روغن ترمز استفاده می‌شود، استاندارد وزارت ترابری آمریکاست که به شکل خلاصه به آن DOT گفته می‌شود. بر این اساس روغن ترمزها در کمتر از ۱۰ نوع دسته‌بندی می‌شوند که از آن‌ها فقط ۴ مورد کاربرد دارد و آشنایی با آن‌ها لازم است.
| نوع روغن | DOT 3 | DOT 4 | DOT 5 | DOT 5.1 |
|---|---|---|---|---|
| مواد پایه | پلی گلیکول | پلی گلیکول | سیلیکون | پلی گلیکول و سیلیکون |
| دمای جوش (خشک) | ۲۰۵ درجه | ۲۳۰ درجه | ۲۶۰ درجه | ۲۶۰ درجه |
| دمای جوش (مرطوب) | ۱۴۰ درجه | ۱۵۵ درجه | ۱۸۰ درجه | ۱۸۰ درجه |
۱. روغن ترمز DOT 3 (زرد)
روغن ترمز DOT3 یک روغن بر پایه مواد پلی گلیکولی است که بیشتر در خودروهای قدیمی‌تر به کار می‌رفت. در واقع می‌توانیم بگوییم این روغن ترمز قدیمی‌ترین استانداردی است که هنوز هم کاربرد دارد. با توجه به دمای جوش نسبتا پایینی که این روغن نسبت به سایر انواع روغن ترمز دارد، برای خودروهای سنگین‌تر که قرار است در شرایط سخت‌تری کار کنند گزینه مناسبی نیست. روغن DOT 3 را در بازار به نام روغن ترمز زرد می‌شناسند زیرا بسته‌بندی خاطره‌انگیز شرکت فومن شیمی از این روغن همیشه به این رنگ انجام می‌شود و سایر برندها هم اغلب بر همین اساس محصولات خود را دسته‌بندی می‌کنند.
۲. روغن ترمز DOT 4 (آبی)
روغن ترمز DOT4 در واقع نسل بعدی روغن‌های DOT3 بود که از همان ترکیبات پایه استفاده می‌کرد، اما دمای جوش بالاتری داشت و مقاومت بیشتری در مقابل گرما از خود نشان می‌داد. از این روغن ترمز در خودروهای اسپرت یا ماشین‌هایی که قرار است وزن بیشتری حمل کنند و زیر فشار بیشتری کار کنند استفاده می‌شود. بسته‌بندی شرکت فومن شیمی از این روغن به رنگ آبی است، و به همین خاطر است که در بازار روغن ترمز DOT 4 را به نام روغن ترمز آبی می‌شناسند.
۳. روغن ترمز DOT 5
روغن ترمز DOT5 بر پایه مواد سیلیکونی ساخته می‌شود و به همین دلیل عملکرد بهتری نسبت به روغن‌های پلی گلیکولی DOT3 و DOT4 دارد. یکی از معایب روغن ترمزهایی که بر پایه پلی گلیکول هستند ترکیب‌پذیری با آب و در نتیجه خاصیت جذب رطوبت است که به مرور زمان می‌تواند عملکرد این سیال را تحت تاثیر قرار دهد. اما در روغن DOT 5 این مشکل وجود ندارد زیرا سیلیکون با آب ترکیب‌پذیر نیست. این روغن همچنین خاصیت خورندگی ندارد و برخلاف روغن‌های زرد و آبی، در صورت ریختن روی بدنه خودرو آسیبی به رنگ آن وارد نمیکند. روغن DOT5 اما به خاطر اینکه به مرور زمان حباب می‌گیرد برای استفاده در سیستم‌های ترمز ABS مناسب نیست.
درباره آسیب روغن ترمز به رنگ خودرو، در مقاله زمان تاثیر روغن ترمز روی رنگ ماشین بیشتر بخوانید.
۴. روغن ترمز DOT 5.1
از آن‌جایی که روغن DOT 5 هیچ‌گاه نتوانست مورد پذیرش عموم قرار بگیرد، جایگزینی برای آن ارائه شد که بر پایه ترکیبی از مواد سیلیکونی و پلی گلیکولی بود و DOT 5.1 نام داشت. این روغن ترمز از طرفی دارای ویژگی‌های مثبت روغن DOT 5 است و همچنین به خاطر اینکه بر پایه پلی گلیکول است، می‌تواند در سیستم‌های ترمز ABS نیز به کار گرفته شود. در نتیجه روغن ترمز DOT5.1 جدیدترین نسل محصولات روغن ترمز است و بهترین عملکرد را ارائه می‌دهد.
ترکیب کردن روغن ترمز آبی و زرد
باوری مشترک از قدیم در بین رانندگان درباره مخلوط شدن روغن ترمز آبی و زرد وجود دارد و آن این است که با این کار می‌توانید دمای جوش روغن ترمز را بالا ببرید و سیستم ترمز خودروتان را تقویت کنید. در پاسخ به اینکه آیا این باور درست است یا یک شایعه بی‌اساس است، باید بگوییم که به طور کلی چنین کاری اصلا توصیه نمی‌شود! تنها زمانی می‌توانید به سراغ این کار بروید که به طور دقیق بر روی بسته‌بندی روغن DOT 4 (آبی) نوشته شده باشد که قابل ترکیب با روغن DOT 3 (زرد) هست، یا برعکس.
علت این اتفاق خیلی ساده است؛ روغن ترمز زرد بر اساس استاندارد DOT 3 ساخته شده و ترکیبات شیمیایی خاص خود را دارد. طبیعتا مخلوط شدن روغن ترمز آبی و زرد می‌تواند ترکیبات جدیدی در این سیال ایجاد کند که ممکن است علاوه بر افت عملکرد، حتی به سیستم ترمز خودروتان آسیب برساند. به طور کلی این نکته را در نظر داشته باشید که بهترین نوع روغن ترمز برای خودروی شما، همان روغن استانداردی است که برای آن اعلام شده، نه هیچ روغن دیگری.
نوع روغن ترمز مناسب خودروی شما روی درپوش مخزن روغن ترمز درج شده است.
خطرات مخلوط شدن روغن ترمز آبی و زرد
تفاوت روغن ترمز آبی و زرد، به جز در مواقع استثنا که روی جعبه محصول نوشته شده باشد، این دو سیال را با یکدیگر ناسازگار می‌کند. استفاده از ترکیب دو روغن ترمزی که با یکدیگر ناسازگار باشند، می‌تواند عواقب خطرناکی به همراه داشته باشد. برخی از خطرات این کار عبارت‌اند از:
- کاهش عملکرد ترمز خودرو و به خطر افتادن ایمنی در رانندگی
- اختلال در عملکرد سیستم ترمز ضد قفل ABS
- آسیب به قطعات سیستم ترمز مثل لوله‌ها، اتصالات و سیلندر ترمز
- واکنش شیمیایی مواد و تشکیل رسوبات مختلف در سیستم ترمز
روغن ترمز خودرو را از کجا بخریم؟
اگر قصد خرید روغن ترمز مناسب خودروتان را دارید، تنها کافی است که به سایت ترب مراجعه کنید و وارد دسته‌بندی روغن ترمز خودرو شوید. شما در ترب با تنوع بسیار بالایی از محصولات مربوط به روغن ترمز ماشین روبه‌رو هستید که می‌توانید به سادگی آن‌ها را فیلتر کرده و با یکدیگر مقایسه کنید. زمانی که روغن ترمز مورد نظر خود را پیدا کردید، لیست فروشگاه‌های آنلاین و حضوری که بهترین قیمت آن محصول را ارائه می‌کنند در اختیار شما قرار می‌گیرد.
جمع‌بندی
مخلوط شدن روغن ترمز آبی و زرد، بدون آگاهی از سازگاری شیمیایی محصولاتی که ترکیب می‌کنید شاید در کوتاه مدت مشکلی ایجاد نکند؛ اما به مرور زمان می‌تواند به کاهش عملکرد ترمزها، آسیب به قطعات سیستم ترمز و حتی به خطر افتادن ایمنی شما در رانندگی منجر شود. پیشنهاد ما این است که همیشه از روغن ترمزی استفاده کنید که شرکت سازنده خودروی شما توصیه کرده است. همچنین در صورتی که می‌خواهید از روغن ترمز جدیدی استفاده کنید، کل سیستم را تخلیه کرده و سپس آن را با روغن جدید پر کنید.
| نوع روغن ترمز | ویژگی‌ها |
|---|---|
| DOT 3 | قدیمی‌ترین استاندارد روغن ترمز که هنوز کاربرد دارد |
| DOT 4 | پرکاربردترین نوع روغن ترمز در خودروهای جدیدتر |
| DOT 5 | تنها روغن ترمز که کاملا بر پایه مواد سیلیکونی ساخته شده |
| DOT 5.1 | جدیدترین نسل روغن ترمز که در خودروها به کار می‌رود |
پرسش های متداول در مورد ترکیب شدن روغن ترمز آبی و زرد
خیر. به هیچ عنوان نمی‌توان روغن ترمز DOT5 که ترکیب سیلکیونی دارد را با روغن DOT4 که بر پایه پلی گلیکول است ترکیب کرد.
تنها در صورتی می‌توانید روغن ترمز زرد را با روغن ترمز آبی ترکیب کنید که بر روی بسته‌بندی محصول ذکر شده باشد که روغن ترمز جدید با روغن قبلی سازگاری دارد.
استاندارد روغن ترمز زرد برابر DOT3 است در حالی که روغن ترمز آبی با استاندارد DOT4 تولید شده است و ترکیبات متفاوت، و همچنین دمای جوش بالاتری دارد.
فرقی نمیکند که از چه نوع روغن ترمزی استفاده می‌کنید، در هر صورت باید حدودا هر ۲ یا ۳ سال یک بار روغن ترمز خودروتان را تعویض کنید.
