امروزه حتی در ارزان‌ترین گوشی‌ها هم می‌توانید شکلی از فست شارژ، هرچند با توان پایین‌تر را پیدا کنید. در واقع، فست شارژ به استاندارد گوشی‌های و بقیۀ گجت‌های الکترونیکی تبدیل شده است. با وجود این، همچنان کم نیستند کاربرانی که نسبت به خطرات فست شارژ برای سلامت باتری نگران هستند و این سوال را می‌پرسند که آیا فست شارژ ضرر دارد یا نه. اگر می‌خواهید به دید جامعی نسبت به این موضوع دست پیدا کنید، حتماً بخش‌های این مطلب را به‌ترتیب بخوانید.
توضیح ساختار باتری؛ وقتی افت ظرفیت اجتناب‌ناپذیر است
باتری‌های لیتیوم‌یونی در گوشی موبایل از دو لایه تشکیل شده‌اند؛ گرافیت و لیتیوم کبالت اکسید. وقتی یون‌های لیتیوم در باتری به‌واسطۀ الکترولیت از لایۀ گرافیت به لایۀ لیتیوم کبالت اکسید می‌رود، باعث آزاد شدن الکترون می‌شوند. حالا در‌صورتی‌که گوشی خود را به شارژ بزنید، یون‌ها به طرف دیگر برمی‌گردند و ذخیره می‌شوند تا بعداً که شروع به کار کردن با گوشی می‌کنید، آزاد شوند.
به‌خاطر همین فرایند آزادسازی انرژی داخل باتری لیتیوم‌یونی، وقتی گوشی را برای مدتی طولانی به شارژ می‌زنید یا با آن فعالیت سنگین مثل بازی کردن انجام می‌دهید، گرمای محسوسی در پنل پشتی گوشی تولید می‌شود. البته باتری‌های لیتیوم‌یونی امروزی با این‌که کوچک‌تر شده‌اند، عملکرد آن‌ها بهبود پیدا کرده است و حالا می‌توانند بیشتر از قبل در برابر این فرایند مقاومت نشان بدهند. به عبارتی دیگر، باتری‌های امروزی حالا چرخه‌های شارژ بیشتری را ارائه می‌کنند.
چرخۀ شارژ به هر بار تخلیه و شارژ دوبارۀ باتری گفته می‌شود. پس از گذشت چرخه‌های شارژ از تعدادی مشخص، کیفیت باتری به میزان قابل‌توجهی افت پیدا می‌کند.
به‌طور خلاصه، باتری گوشی به این شکل کار می‌کند:
- در صورت کار کردن با گوشی یا شارژ کردن آن، یون‌های لیتیوم بین دو لایۀ موجود داخل باتری انتقال پیدا می‌کنند؛
- این فرایند باعث آزادسازی انرژی می‌شود که در نهایت، تولید گرما را به دنبال دارد (خصوصاً در صورت استفادۀ سنگین یا شارژ گوشی برای مدت طولانی)؛
- تولید گرما که بخشی اجتناب‌ناپذیر از عملکرد باتری است، اگر از حد مشخصی بگذرد و در بلندمدت تکرار شود، می‌تواند به باتری آسیب وارد کند.
به مرور زمان، نمک در الکترولیت باتری‌های لیتیوم‌یونیمی‌تواند حالت بلوری به خود بگیرد و مانع رفت‌وآمد یون‌های لیتیوم شود. به همین خاطر، یون‌های کم‌تری در باتری جابه‌جا می‌شوند و در پی آن، الکترون‌های کم‌تری هم آزاد خواهند شد. این یعنی دست‌آخر، باتری گوشی با گذراندن چرخه‌های شارژ بیشتر، دچار افت کیفیت می‌شود و راهی برای جلوگیری از این اتفاق وجود ندارد؛ فقط می‌توان با کنترل دمای دستگاه، سرعت این روند را کاهش داد.
نحوۀ کارکرد فست شارژ
این تصور بین خیلی از کاربران رایج است که در فست شارژ، گوشی از ابتدا تا انتها با توان یکسان شارژ می‌شود. با این حال، در اصل این فرایند در سه مرحله صورت می‌گیرد تا از افزایش بیش از حد حرارت باتری و وارد شدن فشار مضاعف به آن جلوگیری شود. به عبارتی دیگر، فقط در مدت محدودی اوج توان شارژ به گوشی وارد می‌شود.
سه مرحلۀ فست شارژ عبارت‌اند از:
- جریان ثابت (Constant Current): در این مرحله ولتاژ به سمت سقف خود حرکت می‌کند، درحالی‌که جریان در سطح بالایی ثابت می‌ماند. این مرحلۀ اصلی شارژ سریع است که طی آن، باتری در مدت‌زمان کوتاهی به میزان زیادی شارژ می‌شود.
- اشباع (Saturation): حالا ولتاژ به اوج خود رسیده و جریان کاهش پیدا می‌کند. بخش اصلی فرایند شارژ صورت گرفته و حالا وقت کاهش شدت شارژ است.
- شارژ قطره‌ای (Trickle Charging): وقتی گوشی به‌صورت کامل شارژ شده است، مرحۀ شارژ قطره‌ای شروع می‌شود. در این مرحله، شارژر گوشی به‌جای توقف کامل فرایند شارژ، گوشی را با حداقل توان شارژ می‌کند تا اگر شارژ کاهش پیدا کرد، دوباره به ۱۰۰ درصد برسد.
در مطلب شارژ سریع چیست؟ می‌توانید به‌طور کامل با نحوۀ کار، ویژگی‌ها و پروتکل‌های فست شارژ آشنا شوید.
احتمال خطر فست شارژ برای باتری گوشی
فناوری فست شارژ نمی‌تواند به‌صورت مستقیم صدمه‌ای به باتری گوشی وارد کند و با طراحی سه مرحله‌ای، انرژی را به‌طور کنترل‌شده منتقل می‌کند تا فشار به باتری وارد نشود. در عین حال، این فناوری می‌تواند از جهتی هم روی افت کیفیت باتری تأثیر بگذارد؛ حالا چطور؟
تکنولوژی فست شارژ به‌خاطر توان بیشتر، به‌طور طبیعی حرارت بیشتری از یک شارژر معمولی تولید می‌کند. شرکت‌ها هم با به‌کارگیری پروتکل‌های شارژ بهینه و طراحی هوشمندانۀ سیستم خنک‌کنندۀ گوشی‌هایشان تأثیر این اتفاق را به حداقل رسانده‌اند. با وجود این، اگر نکات مهم در استفاده از فست شارژ را به درستی رعایت نکنید، همچنان امکان دارد گوشی بیش از حد داغ شود و این در بلندمدت منجر به کاهش ظرفیت باتری خواهد شد؛ این یعنی پس از گذشت مدتی، متوجه می‌شوید که باتری زودتر از قبل تخلیه می‌شود.
راه حل شرکت‌ها برای جلوگیری از آسیب فست شارژ به گوشی
پیشرفت‌هایی که طی چند سال اخیر در شارژ سریع صورت گرفته، این تکنولوژی را هرچه ایمن‌تر و کارآمدتر کرده است. به‌لطف همین پیشرفت‌های فنی، حالا فست شارژر به یک استاندارد تبدیل شده است و به راحتی از آن در انواع و اقسام دستگاه‌ها برای شارژ بهینه استفاده می‌شود.
از جمله راهکارهایی که برای جلوگیری از آسیب فست شارژ به گوشی در نظر گرفته شده است می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- طراحی چندمرحله‌ای فست شارژ: شارژ چندمرحله‌ای یکی از مهم‌ترین عوامل در جلوگیری از ورود صدمه به باتری است. به‌لطف این طراحی، در ابتدا گوشی به میزان قابل‌توجهی شارژ می‌شود و سپس توان شارژ آن کاهش پیدا می‌کند تا باتری تحت فشار قرار نگیرد.
- سیستم‌های مدیریت باتری: گوشی‌های امروزی از سیستم مدیریت باتری بهره می‌گیرند که با نظارت لحظه‌ای روی دما، جریان و ولتاژ، از شارژ ایمن دستگاه اطمینان حاصل می‌کند. مثلاً یکی از کارکردهای این سیستم این است که در صورت داغ شدن بیش از حد گوشی، فرایند شارژ را به‌طور خودکار متوقف می‌کند.
- قابلیت محدودسازی شارژ: گوشی‌های برندهای مختلف از جمله گوشی سامسونگ از قابلیتی برخوردار هستند که فرایند شارژ گوشی را پس از رسیدن شارژ به ۸۰ درصد به‌صورت خودکار متوقف می‌کند. به همین راحتی، کاربران دیگر لازم نیست نگران در شارژ ماندن گوشی‌شان باشند.
- سیستم‌های خنک‌کنندۀ پیشرفته: سیستم‌های خنک‌کنندۀ گوشی‌های امروزی که شامل لایه‌های حرارتی، محفظۀ بخار و سپرهای حرارتی می‌شوند، آن‌قدر کارآمد هستند که مانع تشدید حرارت گوشی به‌خاطر فست شارژ شوند. حتی برخی از گوشی‌های گیمینگ و عملکردمحور مثل سری ROG ایسوس به فن خنک‌کننده موبایل مجهز هستند.
راهکارهای کاهش ضرر شارژ سریع
همان‌طور که پیش‌تر هم تأکید شد، شارژ سریع به خودی خود برای گوشی مضر نیست و اگر نکات کلیدی در شارژ گوشی رعایت شوند، می‌توان به شکل ایمن از این قابلیت استفاده کرد. پیشنهاد می‌شود برای افزایش ایمنی و کارآمدی فرایند فست شارژ، حتماً به نکات زیر توجه کنید.
| نکته | توضیحات |
|---|---|
| استفاده از شارژر اورجینال | حتماً از شارژر اورجینالی که از پروتکل فست شارژ گوشی‌تان پشتیبانی می‌کند استفاده کنید |
| شارژ در محیط خنک | گوشی را در محیطی با دمای مطلوب (۰ تا ۳۵ درجه سانتی‌گراد) قرار بدهید تا از داغ شدن بیشتر باتری آن جلوگیری کنید |
| برداشتن قاب گوشی | قاب گوشی یکی از عوامل داغ شدن بیش از حد گوشی در زمان شارژ است که باید به آن توجه داشته باشید |
| خودداری از شارژ کامل گوشی | شارژ گوشی تا ۱۰۰ درصد هم به باتری فشار وارد می‌کند و هم در طولانی‌مدت افت کیفیت آن را به همراه دارد |
| استفاده نکردن از گوشی در زمان شارژ | استفاده کردن از گوشی در حین شارژ، خصوصاً انجام فعالیت‌های سنگین، دمای آن را به‌شدت افزایش می‌دهد |
| به‌روزرسانی سیستم‌عامل | با به‌روزرسانی سیستم عامل گوشی‌تان، از جدیدترین قابلیت‌ها و بهینه‌سازی‌های مربوط به مدیریت باتری و شارژ برخوردار شوید |
| استفاده از فست شارژ در صورت نیاز | می‌توانید فست شارژ را در تنظیمات غیرفعال کرده و برای شارژ روزانه از شارژر معمولی استفاده کنید |
| شارژ گوشی با منبع تغذیۀ قابل‌اتکا | گوشی را به یک منبع قابل‌اتکا مثل پریز دیواری وصل کنید که توان کافی و پایدار داشته باشد |
اگر کنجکاوید که فست شارژ دقیقاً چه فرقی با شارژ معمولی دارد و هر کدام چه مزایا و معایبی دارند، مطلب تفاوت فست شارژ با شارژر معمولی چیست؟ را بخوانید.
جمع‌بندی؛ فست شارژ، بله یا خیر؟
پس اگر می‌پرسید آیا فست شارژ به باتری گوشی آسیب میرسونه؟ جواب منفی است؛ منتها با احتیاط. با رعایت اصول شارژ و خودداری از شارژ کردن بیش از حد دستگاه‌تان، می‌توانید بدون نگرانی از این قابلیت استفاده کنید. امروزه سیستم مدیریت باتری و همچنین سیستم‌های خنک‌کنندۀ پیشرفته هم امکان استفاده از فست شارژ به شکل ایمن را فراهم کرده‌اند.
پرسش های متداول در مورد ضرر فست شارژ
بله. با پیشرفت‌های صورت‌گرفتۀ در فست شارژ، می‌توان به‌طور مداوم از این تکنولوژی بدون آسیب به گوشی استفاده کرد. با این حال، پیشنهاد می‌شود فقط در صورت نیاز از فست شارژ استفاده کنید تا باتری گوشی‌تان تحت فشار قرار نگیرد.
خیر. فست شارژ به خودی خود نمی‌تواند تأثیر قابل‌ملاحظه‌ای روی عمر باتری گوشی بگذارد، اما اگر به درستی از آن استفاده نشود، امکان دارد که در طولانی‌مدت عمر باتری را کاهش بدهد و باعث تخلیۀ سریع شارژ باتری در استفادۀ روزمره شود.
فست شارژ به‌طور طبیعی گرمای بیشتری نسبت به شارژ استاندارد تولید می‌کند، اما گوشی‌های امروزی به گونه‌ای طراحی شده‌اند که حرارت تولیدی را مدیریت می‌کنند. رعایت نکاتی مثل خودداری از شارژ تا ۱۰۰ درصد و قرار دادن گوشی در دمای مطلوب هم در جلوگیری از داغ شدن گوشی مؤثر هستند.
🔗 منابع: PCMag | How-To Geek
