آشنایی با انواع هارد کامپیوتر؛ هر هارد دیسک برای چه‌کاری مناسب است؟

هارد یکی از مهم‌ترین قطعات سیستم‌های کامپیوتری به‌حساب می‌آید که بدون آن، امکان دسترسی به سیستم‌عامل یا به‌اصطلاح بوت شدن سیستم وجود نخواهد داشت. چون از خود سیستم‌عامل گرفته تا نرم‌افزارها همگی از روی هارد خوانده می‌شوند. علاوه بر نصب برنامه، از هارد برای ذخیره اطلاعات هم استفاده می‌شود؛ اما خیلی اهمیت دارد که بدانیم روی چه هاردی سیستم‌عامل و برنامه و بازی نصب کنیم و روی چه هاردی اطلاعات ذخیره کنیم. برای اینکه بتوانیم به این پرسش‌ها پاسخ دهیم باید با انواع هارد کامپیوتر آشنایی داشته باشیم. در این مطلب از بلاگ ترب قصد داریم به بررسی انواع هارد و کاربرد آنها بپردازیم و بهترین گزینه را برای اهداف مختلف معرفی کنیم.

هارد چیست؟

قبل از اینکه بخواهیم به انواع هارد کامپیوتر اشاره کنیم، بهتر است به این موضوع بپردازیم که اصلا هارد چیست و چه نقشی درون یک سیستم ایفا می‌کند. هارد درایو یکی از اجزای اصلی ذخیره‌سازی در کامپیوتر است که وظیفه نگهداری طولانی‌مدت اطلاعات را بر عهده دارد. سیستم‌عامل، نرم‌افزارها و فایل‌های شخصی همگی در هارد ذخیره می‌شوند تا در مواقع نیاز در دسترس باشند.

خیلی‌ها به اشتباه فکر می‌کنند رم (RAM)، همان حافظه کامپیوتر است. چون برخی از کاربران معمولا کارت‌های حافظه که برای افزایش ظرفیت حافظه داخلی گوشی یا هر وسیله دیگری استفاده می‌شوند را رم خطاب می‌کنند؛ اما در حقیقت، حافظه رم به‌عنوان حافظه فرار (Volatile Memory) شناخته می‌شود و فقط اطلاعات مورد نیاز در لحظه را به‌صورت موقت نگه می‌دارد و با خاموش‌شدن دستگاه حافظه‌اش پاک می‌شود. در طرف مقابل، هارد درایو داده‌ها را حتی در صورت قطع برق، به‌صورت دائمی حفظ می‌کند و در واقع یک نوع حافظه Non-Volatile یا همان غیرفرار به حساب می‌آید.

اگر می‌خواهید به‌طور‌کلی با هارد کامپیوتر آشنا شده و نحوه عملکرد آن را به شکل تخصصی بدانید، پیشنهاد می‌کنیم مطلب هارد چیست را مطالعه کنید. در آن مطلب به انواع و کاربردهای حافظه ذخیره‌سازی به شکل کامل اشاره شده است.

انواع هارد کامپیوتر

حالا که با مفهوم هارد آشنایی پیدا کردیم، وقت آن رسیده که به بررسی انواع هارد دیسک بپردازیم. به‌صورت کلی، یک هارد با فرم فاکتور (شکل و ابعاد ظاهری)، محل قرارگیری و ساختار دسته‌بندی می‌شود که در ادامه به شکل کامل به توضیح هر یک از این دسته‌بندی‌ها می‌پردازیم.

انواع هارد کامپیوتر بر اساس فرم فاکتور

به‌صورت کلی، یک هارد کامپیوتر می‌تواند در ۴ فرم فاکتور مختلف به بازار عرضه شود. گاهی اوقات فضای کامپیوتر شما به‌گونه‌ای است که باید به دنبال یک هارد با ابعاد متناسب با آن باشید؛ بنابراین از اهمیت این موضوع نمی‌توان غافل شد. به‌صورت کلی ۴ فرم فاکتور برای هارد وجود دارد که به شرح زیر است؛

۱. هارد ۳.۵ اینچی

• بزرگ‌ترین فرم فاکتور در بین هاردهای کامپیوتر
• مناسب برای کامپیوترهای دسکتاپ و سرورهایی که حجم بیشتر اولویت دارد
• موجود در ظرفیت‌های بسیار بالا (تا ۱۶ ترابایت)
• بسیار سنگین و نسبتا پرمصرف‌تر از سایر هاردها

۲. هارد ۲.۵ اینچی

• کمی کوچک‌تر و باریک‌تر از مدل ۳.۵ اینچی
• مناسب برای لپ‌تاپ‌ها، کامپیوترهای کوچک و سرورهایی سرعت بالا و مصرف انرژی پایین اولویت دارد
• اندازه معمول هاردهای اکسترنال
• قابلیت حمل بالا
• مصرف نسبتا پایین‌تر انرژی از نمونه ۳.۵ اینچی
• موجود در ظرفیت‌های کمتر (معمولا تا ۴ ترابایت)

۳. ساتا M.2

• بسیار باریک و به‌اندازه یک کارت اعتباری
• مناسب برای لپ‌تاپ‌ها و کامپیوترهای دسکتاپ
• نرخ انتقال داده بسیار سریع با سرعت ۶ گیگابیت بر ثانیه
• موجود در ظرفیت‌های محدود (معمولا تا ۴ ترابایت)

۴. M.2 NVMe PCIe

• فرم فاکتور مشابه M.2 ساتا؛ اما با رابط بسیار سریع‌تر
• مناسب برای پایگاه‌های داده، کامپیوترهای دسکتاپ و لپ‌تاپ‌های بالارده
• سرعت انتقال داده بسیار بالا (تا ۷.۸ گیگابایت بر ثانیه)
• گران‌ترین نوع هارد
• موجود در ظرفیت‌های نسبتا بالا (معمولا تا ۸ ترابایت)

انواع هارد بر اساس محل قرارگیری در سیستم

دسته‌بندی بعدی، به محل قرارگیری یک هارد مربوط می‌شود. یعنی هارد در کجای سیستم قرار می‌گیرد که این موضوع هم اهمیت زیادی دارد. چرا که شما قبل از خرید باید دقیقا بدانید یک هارد را برای چه هدفی خریداری می‌کنید.

۱. هارد اینترنال (داخلی)

هارد اینترنال، یکی از اصلی‌ترین اجزای سخت‌افزاری در سیستم‌های کامپیوتری است که به‌صورت داخلی درون کیس یا بدنه لپ‌تاپ و سرور نصب و از طریق رابط‌هایی مانند SATA یا NVMe مستقیماً به مادربرد متصل می‌شود. این نوع هارد نقش حیاتی در عملکرد کلی سیستم دارد، چراکه معمولاً محل نصب سیستم‌عامل، نرم‌افزارهای اصلی و فایل‌های پرکاربرد است. حافظه‌های اینترنال در انواع مختلفی نظیر SSD و HDD در دسترس کاربران قرار می‌گیرند. اگرچه از این نوع هارد می‌توان برای ذخیره اطلاعات و فایل‌های شخصی استفاده کرد، اما غالبا برای این منظور، کاربران به سراغ نوع اکسترنال می‌روند.

۲. هارد اکسترنال (خارجی)

هاردهای اکسترنال در واقع همان هاردهای اینترنال هستند که درون یک قاب محافظ قرار گرفته‌اند تا بتوان آن‌ها را به‌راحتی جابه‌جا و به دستگاه‌های مختلف متصل کرد. این قاب‌ها در برخی مدل‌ها با ویژگی‌های مقاومتی پیشرفته طراحی می‌شوند؛ مانند مقاومت در برابر ضربه، آب یا گردوغبار که آن‌ها را برای استفاده در شرایط سخت محیطی مناسب می‌سازد. هاردهای اکسترنال همچنین برخلاف مدل‌های اینترنال که رابط SATA و کابل مخصوص به خود را برای اتصال به مادربرد دارند، از طریق کابل USB به سیستم متصل می‌شوند، اما برخی مدل‌های جدیدتر از اتصال بی‌سیم نیز پشتیبانی می‌کنند. انواع هارد برای ذخیره فیلم و عکس، بک‌آپ گرفتن و آرشیو اطلاعات معمولا از نوع اکسترنال هستند؛ چون در هر لحظه و هر مکانی می‌توان به اطلاعات آن‌ها دسترسی داشت.

به هاردهای اکسترنال وایرلس، NAS هم گفته می‌شود که شکل اختصاری Network-Attached Storage به معنای حافظه متصل به شبکه است.

به صورت کلی هارد اکسترنال در سه مدل در دسترس کاربران قرار دارد؛

نوع هارد اکسترنال	ویژگی‌ها
قابل‌حمل (Portable)	از نوع HDD یا SSD با سایز ۲.۵ اینچی دسترسی راحت سبک و قابل‌حمل
رومیزی (Desktop)	نسبتاً بزرگ و سنگین قابلیت جابه‌جایی کمتر مناسب نگهداری داده‌های حجیم عرضه در ظرفیت‌های بالا
بی‌سیم (Wireless)	اتصال بدون کابل (Wi-Fi) امکان استفاده هم‌زمان توسط چند کاربر عرضه محدود در بازار قیمت نسبتاً بالا

در این مطلب صرفا به تعریف انواع هارد، بررسی مزایا و معایب و کاربرد آن‌ها پرداختیم و هارد خاصی را معرفی نکرده‌ایم؛ اما اگر قصد خرید هارد اکسترنال را دارید، پیشنهاد می‌کنیم مطلب راهنمای خرید بهترین هارد اکسترنال را مطالعه کنید تا با بهترین هاردها در بازه قیمتی مختلف آشنا شوید.

انواع هارد کامپیوتر بر اساس ساختار

احتمالا تا الان باید متوجه شده باشید که یک هارد کامپیوتر می‌تواند در انواع‌واقسام مدل‌های مختلف با اندازه‌های گوناگون تولید شود؛ اما سوا از اندازه و محل قرارگیری، یک هارد را می‌توان بر اساس نوع فناوری ساخت هم دسته‌بندی کرد که در ادامه با این مورد بیشتر آشنا خواهیم شد.

۱. هارد دیسک درایو (HDD)

هارد دیسک یا HDD مثل انبار بزرگی‌ست که همه‌چیز را در دل خود نگه می‌دارد؛ از عکس‌ها و فیلم‌ها گرفته تا فایل‌های سیستم‌عامل. با وجود قطعات مکانیکی و سیستم مغناطیسی، این نوع حافظه هنوز هم به‌دلیل قیمت مناسب، ظرفیت بالا و طول عمر قابل‌قبول، بین کاربران محبوب است. علی‌رغم عملکرد عالی SSDها طی چند سال اخیر، اما HDDها همچنان انتخاب نخست برای ذخیره‌سازی انبوه اطلاعات هستند.

هر هارد دیسک مکانیکی از چهار بخش اصلی ساخته شده است؛

• اسپیندل یا دوک (Spindle): نقش چرخ‌و‌فلک را دارد؛ دیسک‌ها را می‌چرخاند تا اطلاعات قابل خواندن شوند.
• دیسک‌گردان یا پلتر (Platter): سطوح مغناطیسی‌ای که داده‌ها به‌صورت سازمان‌دهی‌شده روی آن‌ها ذخیره می‌شوند؛ مثل صفحات یک کتاب.
• بازوی خواندن/نوشتن: هِد را بر اساس داده‌هایی که نیاز به خواندن یا نوشتن دارند، به موقعیت مناسب هدایت می‌کند.
• محرک (Actuator): مغز متفکر مکانیکی است که وظیفه آن نظارت عملکرد بازوی خواندن/نوشتن در انتقال داده‌ها از صفحات است.

۲. Solid State Drive (به اختصار SSD)

SSD یا درایو حالت جامد (Solid State Drive) نوعی حافظه ذخیره‌سازی است که برخلاف هارد دیسک‌های سنتی، هیچ قطعه مکانیکی متحرکی ندارد. این نوع حافظه با استفاده از تراشه‌های حافظه فلش داده‌ها را ذخیره می‌کند و به دلیل سرعت بسیار بالای خواندن و نوشتن، به یکی از بهترین گزینه‌ها برای ارتقای عملکرد سیستم‌ها از نظر سرعت تبدیل شده است. در نهایت SSD هم مثل HDD انواع مختلفی دارد. اما تنوع آن از HDD بسیار گسترده‌تر است و فقط به‌ اندازه و اینترنال اکسترنال بودن محدود نمی‌شود.

نوع SSD	رابط اتصال	فرم‌فاکتور	مناسب برای	سرعت تقریبی	مزایا کلیدی
SSD با رابط SATA	SATA	2.5 اینچ	سیستم‌های قدیمی و ارتقاء اقتصادی	تا ۵۵۰ MB/s	سازگار با اکثر دستگاه‌های قدیمی، قیمت مناسب
SSD نوع M.2 با رابط SATA	SATA	M.2	لپ‌تاپ‌ها و کیس‌های باریک	تا ۵۵۰ MB/s	اتصال بدون کابل، جمع‌وجور
mSATA SSD	SATA	mSATA	دستگاه‌های فوق‌فشرده	تا ۵۵۰ MB/s	کوچک، مصرف انرژی پایین
M.2 با رابط PCIe	PCIe	M.2	سیستم‌های حرفه‌ای و پیشرفته	تا ۳۰۰۰ MB/s	سرعت بالا، مناسب پردازش سنگین
M.2 NVMe SSD (با رابط PCIe)	PCIe + NVMe	M.2	گیمینگ، تدوین، کاربردهای حرفه‌ای	بیش از ۳۵۰۰ MB/s	تأخیر بسیار کم، عملکرد عالی

برخی منابع به اشتباه NVMe و PCIe را دو نوع SSD جدا در نظر می‌گیرند، درحالی‌که NVMe یک پروتکل ارتباطی است که از بستر PCIe استفاده می‌کند. بنابراین، آن‌ها باید در یک گروه دسته‌بندی شوند، نه جدا.

۳. هارد هیبریدی

در دسته‌بندی انواع هارد کامپیوتر بر اساس ساختار، به هارد هیبریدی می‌رسیم. هاردهای هیبریدی (SSHD) نوعی ترکیبی از SSD و HDD هستند که سعی دارند سرعت بالاتر SSD و ظرفیت زیاد HDD را هم‌زمان فراهم کنند. در این نوع حافظه، داده‌های پرکاربرد روی بخش فلش ذخیره می‌شود تا دسترسی سریع‌تری داشته باشند، و باقی اطلاعات روی دیسک مغناطیسی باقی می‌ماند. در واقع این نوع هارد دیسک از SSD ارزان‌تر و کندتر، ولی از HDD گران‌تر و سریع‌تر هستند و بین این دو نوع قرار می‌گیرند. جالب اینجاست که این نوع هاردها اگرچه با ایده‌ی بسیار جذابی تولید شده‌اند، اما دسترسی به آن‌ها در بازار بسیار سخت و گاها غیرممکن است.

تفاوت SSD با HDD

یک SSD به چند شکل با یک HDD تفاوت دارد که در ادامه، به آن‌ها اشاره خواهیم کرد. از آن جایی که تفاوت بین این دو نوع هارد کامپیوتر خیلی زیاد است، از جدول برای نمایش آن استفاده کرده‌ایم تا راحت‌تر متوجه جزئیات شوید.

ویژگی	SSD (درایو حالت جامد)	HDD (هارد دیسک سنتی)
فناوری ذخیره‌سازی	حافظه فلش، بدون قطعات متحرک	دیسک‌های چرخان مغناطیسی و بازوی مکانیکی
سرعت	بسیار سریع (۵۰۰ تا بیش از ۳۵۰۰ مگابایت بر ثانیه)؛ مناسب بوت و اجرای برنامه‌ها	کندتر (۳۰ تا ۱۵۰ مگابایت بر ثانیه)؛ مناسب آرشیو و ذخیره بلندمدت
ظرفیت ذخیره‌سازی	رایج تا ۲ ترابایت، در دسترس تا ۸ ترابایت	رایج تا ۲ ترابایت، در دسترس تا بیش از ۲۰ ترابایت
قیمت	گران‌تر به‌ازای هر گیگابایت	مقرون‌به‌صرفه‌تر، به‌ویژه برای ظرفیت‌های بالا
دوام و مقاومت	مقاوم‌تر در برابر ضربه، بدون قطعه متحرک، مناسب دستگاه‌های قابل‌حمل (اکسترنال)	حساس‌تر به ضربه، به برنامه بازیابی اطلاعات نیاز دارد
مصرف انرژی	کم‌مصرف‌تر، تولید گرمای کمتر	مصرف بیشتر انرژی، تولید گرمای بالاتر
میزان صدا	کاملاً بی‌صدا	دارای نویز ناشی از چرخش دیسک و حرکت بازوی خواندن/نوشتن
زمان بوت ویندوز	۱۰ تا ۱۵ ثانیه	۳۰ تا ۴۰ ثانیه

HDD یا SSD؛ کدام را انتخاب کنیم؟

اگر بین انتخاب HDD یا SSD مردد هستید و نمی‌دانید باید کدام یک را بر اساس نیاز خود خریداری کنید، پیشنهاد می‌کنیم به جدول زیر حتماً نگاهی بیندازید؛ چون با مقایسه عملکرد هر یک از این دو حافظه و با بیان علت، دلیل انتخاب HDD یا SSD را توجیه کرده‌ایم.

نیاز کاربر	پیشنهاد	دلیل
استفاده روزمره و عمومی	SSD	سرعت بالا، اجرای روان سیستم‌عامل و برنامه‌ها
آرشیو فایل‌های حجیم (عکس، ویدئو، بک‌آپ)	HDD	مقرون‌به‌صرفه برای ظرفیت بالا
اجرای بازی‌های سنگین	SSD	کاهش چشمگیر زمان لود و بارگذاری بازی
نصب بازی‌های سبک یا ذخیره فایل‌های گیم	HDD	صرفه‌جویی در هزینه و فضای مناسب ذخیره‌سازی
تدوین ویدئو و پروژه‌های سنگین	SSD + HDD	SSD برای رندر سریع‌تر، HDD برای آرشیو بلندمدت

اگر می‌خواهید ضمن آشنایی با انواع هارد، اطلاعات بیشتری راجع به تفاوت HDD و SSD کسب کنید، پیشنهاد می‌کنیم مطلب هارد چیست؟ را مطالعه کنید. در این مطلب به شکل کامل‌تر و تخصصی‌تر به بیان تفاوت‌های هارد HDD و SSD و کاربرد هر یک پرداخته شده است.

جمع‌بندی

هارد نوعی حافظه‌ی غیرفرار است که اطلاعات را به‌صورت دائمی در خود نگه می‌دارد، حتی زمانی که سیستم خاموش است. این قطعه‌ی کلیدی در انواع مختلفی عرضه می‌شود که می‌توان آن‌ها را از سه منظر بررسی کرد: فرم فاکتور، محل قرارگیری، و ساختار فنی.

• فرم‌فاکتور: شامل مدل‌های ۳.۵ اینچی، ۲.۵ اینچی و انواع M.2 با رابط‌های SATA و NVMe PCIe
• محل نصب: شامل هاردهای داخلی (اینترنال) و خارجی (اکسترنال)
• ساختار فنی: شامل HDD (دیسک سخت)، SSD (حافظه حالت جامد) و SSHD (ترکیبی از HDD و SSD) که البته مدل SSHD کمتر در بازار دیده می‌شود، اما دو گزینه دیگر کاربرد فراوانی دارند.

در نهایت اگر به‌دنبال ذخیره‌سازی بلندمدت یا آرشیو اطلاعات هستید، HDD انتخاب بهتری است؛ اما برای کارهایی مثل بازی، تدوین و پردازش‌های سنگین، SSD به‌مراتب عملکرد سریع‌تر و بهتری دارد.

سوالات متداول درباره انواع هارد کامپیوتر

🔗 منابع: EaseUS | ComputerCity | HP